.

Zagłada chorych psychicznie. Pamięć i historia

Zagłada chorych psychicznie. Pamięć i historia

Tadeusz Nasierowski, Grażyna Herczyńska, Dariusz Myszka (red.)

Los osób z zaburzeniami psychicznymi podczas II wojny światowej jak dotąd nie znalazł adekwatnego odzwierciedlenia w pamięci społecznej w Polsce. Chorzy psychicznie stanowili pierwszą grupę ofiar, która doświadczyła wszystkich, zastosowanych później przez ...Czytaj więcej >>

  • Liczba stron: 582
  • Data wydania: 2012
  • Oprawa: twarda
  • Wydawnictwo: ENETEIA
79,00 zł
77,00 zł Oszczędność % procent
Najniższa cena z 30 dni przed obniżką : 79,00 zł Najniższa obniżka 30 dni przed obniżką : 77,00 zł
Brutto
Ilość

Wysyłka do: NAKŁAD WYCZERPANY

Stan: Nowy

account_circleWyślij do znajomego
Zagłada chorych psychicznie. Pamięć i historia

Zagłada chorych psychicznie. Pamięć i historia

Los osób z zaburzeniami psychicznymi podczas II wojny światowej jak dotąd nie znalazł adekwatnego odzwierciedlenia w pamięci społecznej w Polsce. Chorzy psychicznie stanowili pierwszą grupę ofiar, która doświadczyła wszystkich, zastosowanych później przez

Akceptuję zasady polityki prywatności  

help_outlineZapytaj o produkt
Zagłada chorych psychicznie. Pamięć i historia

Zagłada chorych psychicznie. Pamięć i historia

Los osób z zaburzeniami psychicznymi podczas II wojny światowej jak dotąd nie znalazł adekwatnego odzwierciedlenia w pamięci społecznej w Polsce. Chorzy psychicznie stanowili pierwszą grupę ofiar, która doświadczyła wszystkich, zastosowanych później przez

Akceptuję zasady polityki prywatności  

EXTERMINATION OF THE MENTALLY ILL. Memory and history


DIE VERNICHTUNG PSYCHISCH KRANKER. Erinnerung und Geschichte

Los osób z zaburzeniami psychicznymi podczas II wojny światowej jak dotąd nie znalazł adekwatnego odzwierciedlenia w pamięci społecznej w Polsce. Chorzy psychicznie stanowili pierwszą grupę ofiar, która doświadczyła wszystkich, zastosowanych później przez nazistów, metod eksterminacji, w tym zabijania za pomocą gazu. Ich zagłada była wydarzeniem samoistnym, miała swe źródło w ideologii nazistowskiej, która przejęła modne wówczas idee eugeniczne i idee darwinizmu społecznego. Chorzy byli mordowani ze względu na swoją chorobę: zaburzenia psychiczne, ich przynależność etniczna nie miała znaczenia. Intencje sprawców, brutalność, przemysłowy charakter mordów oraz uniwersalność wydarzeń łączy zagładę osób chorych psychicznie z Holocaustem.

W pierwszej części książki autorzy omówili aktualny stan wiedzy na temat zagłady chorych psychicznie. Wyznaczona przez nich perspektywa obejmuje również funkcjonowanie służby zdrowia w okresie wojny, oraz los polskiego i niemieckiego personelu medycznego. Historia łączy się z pamięcią. Kwestiom tym poświęcona została druga część książki, w której przedstawiono związki między pamięcią a historią z perspektywy niemieckiej i polskiej.

Literatura, film, teatr koncentrują się głównie na badaniu pamięci. Historia jest w nich nierzadko sprawą drugorzędną, czy wręcz nieobecną. W trzeciej części książki autorzy przedstawili obraz pamięci czasu wojny zapisany w języku kultury polskiej.

Ostatnią część książki stanowią prace autorów zajmujących się dziełami sztuki publicznej utrwalającymi w pamięci tragiczne wydarzenia w historii. Kanwą dla tych rozważań są plany postawienia w Warszawie centralnego pomnika upamiętniającego zagładę osób chorych psychicznie.
ISBN
978-83-61538-43-1
Waga
1.04 kg
Wydanie
1
Seria
Varia
Szerokość
16 cm
Wysokość
23,5 cm
Format
160x235 mm

Możesz także polubić

Psychopatologia a religia. Strukturalne zbieżności pomiędzy zaburzeniami psychicznymi a religią
New
-25,53%
Bierność społeczna. Studia interdyscyplinarne
-74,14%
ALBO albo Małe i wielkie inicjacje 1/2014
-83,28%
Teatry ciała. Psychoanalityczne podejście do chorób psychosomatycznych
-9,62%

Przywracanie nadziei. Psychiatrzy wobec Zagłady - Tadeusz Nasierowski

Część pierwsza: Niezatarty obraz

O godności człowieka - Władysław Bartoszewski
Forpoczta ludobójstwa - Friedrich Leidinger
Gorzka wiedza człowieka o sobie - Andrzej Cechnicki

Część druga: Zagłada osób chorych psychicznie i jej usytuowanie na mapie ludobójczych działań nazistów

Opieka medyczna nad ludnością polską w okupowanej Wielkopolsce w świetle dokumentów i wydawnictw Departamentu Informacji i Prasy Delegatury Rządu na Kraj z lat 1942-1944 - Aleksandra Pietrowicz
Akcja Inteligencja i eksterminacja pacjentów szpitali psychiatrycznych na ziemiach polskich włączonych do III Rzeszy - Maria Wardzyńska
Badania nad chorobą głodową w getcie warszawskim - Marta Janczewska
Techniki Zagłady w nazistowskich akcjach eutanazyjnych na terenie Kraju Warty (1939-1940) - Artur Hojan, Cameron Munro
Pacjenci narodowoci niemieckiej w zakładzie leczniczo-opiekuńczym w Warcie - Dietmar Schulze, Maria Fiebrandt
Zagłada chorych psychicznie na Wschodzie - przykład białoruskiego Mogilewa - Gerrit Hohendorf

Część trzecia: Los polskiego i niemieckiego personelu medycznego

Straty osobowe lekarzy polskich podczas II wojny światowej - Jan Bohdan Gliński
Straty wśród psychiatrów polskich podczas II wojny światowej - Stanisław Ilnicki
Wilhelm Rosenau - ostatni dyrektor medyczny żydowskiego zakładu psychiatrycznego w Sayn - Renate Rosenau
Motywy udziału w zbrodni. Viktor Ratka i Stefan Galon - psychiatrzy volksdeutsche

Część czwarta: Pamięć a historia

Perspektywa niemiecka a perspektywa polska
II wojna światowa w zbiorowej pamięci Niemców - Anna Wolff-Powęska
II wojna światowa w pamięci historycznej Polaków - Rafał Wnuk
Doświadczenia obozu koncentracyjnego w wywiadach historii mówionej - Piotr Filipkowski
Pamięć - polityka - zło. Uwagi o powojennej filozofii niemieckiej na przykładzie Hannah Arendt - Kinga Marulewska
Nowożytność bez hamulców. Nazizm w teologii politycznej Erica Voegelina - Michał J. Czarnecki

Część piąta: Niezamknięty rozdział

Retoryka nienawiści a Zagłada - Jacek Leociak
Pamięć Zagłady - kontekst teologiczny - Stanisław Obirek
Dlaczego musimy nadal prowadzić badania nad narodowosocjalistyczną eutanazją - Gerhard Baader

Część szósta: Pamięć czasu wojny zapisana w języku kultury

Replika Józefa Szajny - życie po Zagładzie - Zbigniew Taranienko
Estetyka wobec Zagłady w teatralnej wizji Tadeusza Kantora - Krzysztof Miklaszewski
Jakość życia. świętość życia - Krzysztof Zanussi
Refleksje z pracy nad filmem Szpital Przemienienia - Michał Komar
Szpital Przemienienia - walka z chorobą kultury - Jerzy Jarzębski
Od traumy do samobójstwa. Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy) ofiara dwóch wojen światowych - Lech Sokół
Szaleństwo - wypowiedzenie wojny nazistom po latach - Krzysztof Kąkolewski
Norma - zabobon - getto - eutanazja. Pożegnajmy raz na zawsze drzwi bez klamek - Ewa Kuryluk
Frascati (2009). Dwa fragmenty autobiograficznej powieści - Ewa Kuryluk
Statek (2006-2007). Trzy fragmenty instalacji - Ewa Kuryluk
Statek (2006-2007). Komentarz do instalacji Ewy Kuryluk z książki Żółte instalacje (2011) - Ola Wojtkiewicz

Część siódma: Pomniki pamięci

Pomniki pamięci - pomniki przemienienia - Anna Król
"Dokąd nas zabieracie?" - dzieła sztuki publicznej upamiętniające chorych psychicznie zgładzonych w czasie II wojny światowej - Halina Taborska
Prywatna i publiczna wersja upamiętnienia - ograniczenia wyobraźni rzeźbiarskiej - Jacek Waltoś
Upiory pamięci - Maciej Aleksandrowicz

Część ósma: Utrwalanie pamięci

Czym ma być historyczne miejsce na Tiergartenstraße 4 w Berlinie - miejscem dokumentacji i/lub pamięci? - Uwe Neumärker, Ulrich Baumann
Trzeba nieść tę noc... Dlaczego i jak upamiętnić ofiary tanazji, przewrotnie zwanej eutanazją - Tadeusz Nasierowski
Nie wszystko jest ulotne, nie wszystko daremne... Dyskusja na temat centralnego pomnika upamiętniającego dokonaną przez Niemców zagładę osób chorych psychicznie w Polsce

Spis fotografii
Informacje o redaktorach, autorach i uczestnikach dyskusji
Indeks osobowy
Table of contents (spis treści i notka o książce w jęz. angielskim)
Inhalt (spis treści i notka o książce w jęz. niemieckim)

Przywracanie nadziei. Psychiatrzy wobec zagłady

fragment książki "Zagłada chorych psychicznie" – red. Tadeusz Nasierowski, Grażyna Herczyńska, Dariusz Maciej Myszka

Trzeba rozmawiać, mówić
O tym, co czuje serce,
I słuchać, wiele słuchać
Przez lata pod nagim masztem,
Gdzie nocy nie ożywiają
Ani rozbłyski świateł świętującego miasta,
Ani dźwięki muzyki, ani tańce ludowe
Friedrich Hölderlin, Wspomnienie (tłum. Antoni Libera), 1803

Którzy macie ręce rozwiązane
którzy macie oczy otwarte
wecie w swoje ręce
sprawy życia i śmierci
Tadeusz Różewicz, Do Niemców na Zachodzie, 1954

Nie kpijcie z dziecka, gdy śniąc o potędze,
Pogania batem konia na biegunach.
Samicie, Niemcy, nieskorzy do czynu,
A jakże chętnie bujacie w obłokach!
Lecz może z myli, jak z chmur promień światła
Wystrzeli nagle czyn? Ożyją księgi?
Friedrich Hölderlin, Do Niemców (tłum. Antoni Libera), 1799


Warunkiem podjęcia wspólnych działań na rzecz upamiętnienia zagłady osób chorych psychicznie podczas II wojny światowej przez polskie i niemieckie środowisko psychiatryczne było przezwyciężenie przeszłości. Nie sprzyjały temu ani skrajna odmienność doświadczeń wojennych po obu stronach i związane z tym obciążenia natury psychologicznej, ani powojenna sytuacja polityczna, generująca brak otwartości na tego rodzaju inicjatywy. Z jednej strony mielimy do czynienia z pozorną denazyfikacją i pobłażliwością zachodnioniemieckiego wymiaru sprawiedliwości wobec sprawców zbrodni, argumentującego, że popełnione czyny nie były wynikiem własnej inicjatywy sprawców, z drugiej narzucony siłą system komunistyczny, którego legitymizacja w znacznej mierze opierała się na wojennych resentymentach.

Przez cały wiek XIX i pierwsze trzydziestolecie XX wieku wpływ psychiatrii niemieckiego kręgu językowego na psychiatrię polską był tak silny, że w 1935 roku, podczas sesji poświęconej piętnastoleciu Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (fot. 1), prezes Towarzystwa Jan Mazurkiewicz powiedział:

"Istnieją prace psychiatrów polskich, ale psychiatria polska nie istnieje. Dzisiaj tzw. psychiatria polska jest jeszcze echem i przetrawieniem psychiatrii nawet nie międzynarodowej, ale psychiatrii niemieckiej".

To stwierdzenie nie oznaczało, że psychiatrzy w Polsce bezkrytycznie przyglądali się i aprobowali zmiany zachodzące w Niemczech po dojściu Hitlera do władzy. Przykładem jest dyskusja nad ustawą eugeniczną. Osobą, która reprezentowała polskie środowisko psychiatryczne w oficjalnych dyskusjach nad tą ustawą, której ostatecznie w Polsce nie uchwalono, był Witold Łuniewski (fot. 2). Na posiedzeniu Państwowej Naczelnej Rady Zdrowia 29 kwietnia 1935 roku Łuniewski zreferował kwestie związane z nowym prawem niemieckim o zapobieganiu potomstwu obciążonemu chorobami dziedzicznymi. Już na początku swego wystąpienia podkreślił, że prawo to:

"wyrosło na podłożu mistyki nacjonalno-socjalistycznej, w której uwydatniają się wyraźnie i dotkliwie dwa podstawowe hasła: hasło rasizmu i hasło podporządkowania interesów jednostki interesom ogólnym państwa, lub może raczej rasy germańskiej, reprezentowanej przez państwo niemieckie".

Jednoczenie wskazał, że hasło rasizmu niesie w sobie jedynie treści emocjonalne, będąc w zasadzie pozbawione obiektywnie naukowych uzasadnień. Łuniewski zwrócił również uwagę na to, że:

"[ze] względu na częstość stawiania rozpoznania schizofrenii, a także na płynność granic tego rozpoznania, pkt. 2 art. 1 ustawy pozwala na niezmiernie szerokie stosowanie sterylizacji w schorzeniach należących do grupy schorzeń schizofrenicznych".

Prorocze okazały się słowa będące puentą jego wystąpienia:

"gdyby względy ekonomiczne miały decydować o losie psychicznie chorych, to daleko skuteczniejszym sposobem pozbycia się tych kosztów byłaby nie sterylizacja, lecz na przykład wytrucie lub rozstrzelanie wszystkich chorych".
 
Łuniewski uważał, że sterylizowanie chorych ma wątpliwe podstawy medyczne. Poparł jednak jego stosowanie ze względów społecznych oraz opowiedział się za kastracją przestępców seksualnych. Nie oznaczało to jednakże z jego strony poparcia dla niemieckich rozwiązań prawnych, które ostro krytykował. Podkreślał, że dopóki

"nie zdobędziemy własnych materiałów naukowych, będziemy skazani na jałowe przeżuwanie tego, co zrobiono w innych krajach [i] naśladowanie obcych wzorów, dostosowanych do odmiennej struktury demograficznej i opartych na obcej nam ideologii państwowej".

Większość swego życia zawodowego Witold Łuniewski spędził w Tworkach, gdzie pracował od 15 maja 1919 roku aż do śmierci (zmarł 23 stycznia 1943 roku), pełniąc funkcję dyrektora przez okres dwudziestolecia międzywojennego. Ostatnie trzy lata życia pod niemiecką okupacją były dla niego potwierdzeniem słów, które zamieszczono w komunikacie Wielkiej Loży Narodowej Polski z dnia 16 grudnia 1937 roku, pracującej pod jego kierownictwem: obecny czas jest czasem zbiorowych psychoz, zmieniających narody w zbrojne hordy barbarzyńców, ślepo idących za komendantem.

W czasie wojny Niemcy rozpoczęli eksterminację chorych od osób z zaburzeniami psychicznymi. Dla polskich władz podziemnych:

"nie ulegało najmniejszej wątpliwości, że akcja tracenia niezdolnych do pracy Polaków stanowi składową część programu walki narodowościowej".

Zdawały one sobie sprawę z roli, jaka wyznaczona została przez nazistowskich decydentów lekarzom, którzy stanowili w III Rzeszy Niemieckiej najbardziej upartyjnioną grupę zawodową (członkami NSDAP było 44 procent lekarzy, a 7 procent służyło w formacjach SS). Rolę tę w sposób jednoznaczny określił w 1943 roku podczas wizyty w Poznaniu minister zdrowia Rzeszy dr Leonardo Conti, stwierdzając, że lekarz jest pionierem w walce narodowościowej, zwłaszcza w Kraju Warty, który stoi pod znakiem tej walki na wszystkich polach.
 
Podczas wojny naziści zlikwidowali system psychiatrycznej opieki zdrowotnej na ziemiach polskich. Wymordowali chorych, nie oszczędzali personelu. W tych ostatnich działaniach byli aktywnie wspierani przez sowieckich okupantów, którzy także dążyli do wyniszczenia polskiej inteligencji, w tym psychiatrów. W rezultacie dla psychiatrii polskiej II wojna światowa stała się cezurą oddzielającą stary unicestwiony przez wojnę wiat od wyłaniającej się nowej rzeczywistości. Więź łącząca niegdyś psychiatrię polską i niemiecką została zerwana.

Na pierwszym po wojnie, a XX w kolejności Zjedzie Naukowym Psychiatrów Polskich, który odbywał się od 1 do 3 listopada 1945 roku w Tworkach, dokonano przeglądu strat wojennych. Okazało się, że spośród 243 członków Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego zginęła prawie połowa10. Mówiono o zagładzie chorych, a autorzy wystąpień, będący świadkami tragedii, starali się przybliżyć przebieg wydarzeń.

Tadeusz Nasierowski

0