Cześć I – Refleksje

Pejzaże wewnętrzne i społeczne
Szlachetność
Pułapki dziennika
Dobry sąsiad
Jacek R. i eskapizm
PRL – dziura w historii?
Amerykańska prowincja
Stasiuk i PRL-owski smutek
Niestabilna sytuacja: rok 1998–1999
Klasa średnia
Psychościsk czyli krzyże na żwirowisku
Rywalizacja religijna
Komunikacja między ludźmi
Nowe problemy
Uzależnienia
Filozofia disco polo
Prawo reprodukcji
Alternatywy cioci Kloci
Opiekunowie kotów
Babcia i wnuczek
Stabilizacja czy ryzyko
Kto śmielszy – ten lepszy?
Życie „na baczność” i życie „na spocznij”
Połowiczne samospełnienie
Dodawanie i odejmowanie
W dół, w górę
Nienawistnicy
Być podmiotem?
Przeżycia kosmiczne
Siła spokoju

Rzeczywistość i psychologia
Dzieciństwo i style charakteru
Mechanizmy życiowe
Regulacja świadomości
Chwiejna tożsamość
Punkty równowagi nierównowagi
Struktury rozproszone
Przeżycia wewnętrzne i zachowanie
Lustra
Nastroje, treści i formy samoświadomości
Wolność psychologiczna?
Gra w życie
Samobójstwo
Umysł i serce
Opcja zerowa
Pochwała transgresji – eksperymenty z życiem
Oswojenie – nowa koncepcja?
Treningi interpersonalne
Drzewo psychologii
Aktywność psychologów
Na tropach prawdy
Behawioryzm, pragmatyzm – osobliwości USA
Piekło – to inni?
Nieco więcej o teoriach.
Psychologia i literatura
Refleksje o snach
Psychologia przyszłości
Remedia na zawodową autokoncentrację
Sprawy naukowe
Systemy złożone, sieci neuronalne
Propozycja wychowania podstawowego
Gdy patrzysz na swoją fotografię

Osobowości
Ja jestem najważniejszy
Gombrowicz i Miłosz
Janion i Czechow
Samoświadomość Konwickiego
Jeszcze o Gombrowiczu
Herbert
Tischner i Grzegorczyk

Etos istnienia
Kultura i jej odmiany
Kim jest i może być człowiek
Na kamieniu nic nie wyrośnie
Kultura  i  zaburzenia
Etos istnienia
Warunki, środki i cele
Samoświadomość
Głos wewnętrzny
Przemijanie świata
Co ja tu robię?
Światy możliwe
Świętość
Siły życiowe
Dziurawa skarpetka historii
Posybilizm
Lęk i afirmacja
Życie na krawędzi
Czy można żyć lepiej?
Korzenie i owoce
Zło i psychiczne psucie
Twórczość czy hybris?
Geny, kultura, moralność
Dylematy tożsamości
Autoanaliza
Wartość człowieka
Afryka
Żydzi i Polacy

Część druga – Wspomnienia
Kosów (Kosiw)
Craiova
Alida Vally
Wybór studiów
Niemodlin
Wrocław
Karpacz
Różan
Warszawa
Izabelin
Teatr
Literatura
Cypr i Izrael
Polska i Polonia bliżej siebie
Jerzy S., czyli zmarnowana szansa
M. Kreutz
M. Deutsch

Część trzecia – Publicystyka
Mity osobiste i zbiorowe
Egoizm, altruizm
Zdezorientowane ja
Mentalność właściciela
Redukowana racjonalność
Czas na zmiany
Psychologia okresu przejściowego
Pułapki nowej władzy
Psychologia męża stanu
Narcyzm polskich polityków
Dlaczego akceptujemy lub nie akceptujemy polityków?
I ty będziesz ministrem

Zakończenie
Bibliografia
O Autorze

Stasiuk i PRL-owski smutek

Fragment książki "Notatnik psychologa" – Zbigniew Zaborowski

Książka Stasiuka Jak zostałem pisarzem ma podtytuł „Próba autobiografii indywidualnej”. Wydźwięk podtytułu jest chyba ironiczny. Treścią książki są burzliwe przeżycia i doświadczenia autora, dziecka Pragi, z czasów PRL. Autor żyje z dnia na dzień, pije, bawi się, dyskutuje z podobnymi do niego kolegami, których dewizą jest nie nudzić się, żyć odważnie i ciekawie. Uchyla się od wojska, siedzi w więzieniu. W międzyczasie próbuje pisać, czyta różne książki, zahaczając o Kierkegaarda, Geneta.

Jest to retrospekcja życia, szczegółowa, czasami refleksyjna; na jej dnie czai się peerelowski smutek, jałowość losu, ucieczka od siebie, poszukiwanie celu, który mógłby uniezależnić od otoczenia – celu podmiotowo wybranego, a nie narzuconego. Mit o beztroskim, szczęśliwym pokoleniu pryska, gdy dotrze się do głębszych pokładów doświadczeń; tu odnajdujemy właśnie ten peerelowski smutek. Zawsze myślałem, że przywódcy partyjni w PRL byli drętwymi smutasami, a homo sovieticus był nie tylko zaburzony intelektualnie, ale również sztywny emocjonalnie.

Jaki autor dotrze do tych głębokich pokładów życia i mentalności w peerelowskiej rzeczywistości? Pisząc o PRL, operujemy najczęściej kategoriami fałszywej świadomości artykułującej się w sądach, że jakoś się przeżyło, że coś się zrobiło, że był awans społeczny, odbudowa Warszawy. Ale jakaż była ta codzienna egzystencja, jakie jej towarzyszyły nadzieje i przeżycia, jaka była jakość życia?

Stasiuk pisze: „Myśleliśmy, że tak będzie zawsze”. Z tych słów, wbrew intencji autora, przeziera beznadzieja, smutek niespełnienia. Trudno się zgodzić z autorem, że należał do szczęśliwego pokolenia. Raczej do pokolenia o zafałszowanej egzystencji lub do tej części pokolenia, która uciekała od zakłamanej rzeczywistości PRL w zabawę. Stasiuk jest dobrym pisarzem, ma wierną pamięć i żywą wyobraźnię. Wspomnianą książkę napisał niejako jednym tchem w ciągu kilkunastu dni. Wyrzucił z siebie peerelowski smutek, jałowość egzystencji, oczyścił siebie, a może również i czytelników.