Wstęp
1. Prahistoryczne Zagłębie Krzemienionośne
2. Monument pradziejowej myśli technicznej
3. Przełomowa data w dziejach „Krzemionek”
4. Historia badań archeologicznych
5. Krzemienie – „złoto i stal neolitu”
6. Pole eksploatacyjne
7. Prahistoryczne kopalnie
8. Praca w kopalni
9. Pracownie krzemieniarskie i najstarsze ścieżki
10. Załoga
11. Osady produkcyjne
12. Użytkownicy – rozprzestrzenienie wyrobów
13. Magia podziemnego świata
14. Prawo
15. Nauka i religia
16. Zanik kopalnictwa krzemienia
17. Rezerwat archeologiczny
18. Rezerwat przyrodniczy
19. Muzeum
20. Trasa turystyczna i kopalnia niszowo‑chodnikowa 6/668
21. Park archeologiczny
22. Kierunek zwiedzania
23. Śladami wojennych burz
24. Wybrana bibliografia
25. Informacje turystyczne

Monument pradziejowej myśli technicznej

fragment książki "Krzemionki przewodnik" Jerzy Tomasz Bąbel

Kopalnie, tak jak żadne inne stanowiska prehistoryczne, w pełni ukazują ogrom dokonań przodków dzisiejszej Europy, ich wiedzę i pomysłowość. Są ponadczasowym zapisem myśli technicznej wyrytym w kamieniu. Szczegółowe interdyscyplinarne badania pozwalają odczytać ten zapis, a wynik zawsze budzi w badaczach podziw i szacunek dla „inżynierów neolitu i wczesnego okresu epoki brązu”.

„Krzemionki Opatowskie” to obiekt wyjątkowy, pomnik historii (jedyny w województwie świętokrzyskim), rezerwat przyrody, zabytek archeologiczny chroniony prawem, który ma znaczenie ponadczasowe. Niezwykłość pola eksploatacyjnego „Krzemionki” bierze się zarówno z wielkości tego obiektu oraz dobrze zachowanego na dużej przestrzeni krajobrazu nakopalnianego (hałdy i leje poszybowe), jak i znakomicie zachowanej architektury podziemi sprzed 5–4 tysięcy lat, zwłaszcza zaś unikatowych i nieznanych z innych miejsc eksploatacji krzemienia na świecie kopalń komorowych z precyzyjnie prowadzoną gospodarką skałą płoną. Szyby zakładano w odległości od około 5–30 m od siebie, a ich głębokość i kształt uzależnione są od warunków geologicznych, w jakich znajdowały się ławice krzemienionośne. Można tu prześledzić prawie wszystkie techniki wydobywania krzemieni, od najprostszych dołów po skomplikowane kopalnie. Dlatego też „Krzemionki” mają kapitalne znaczenie dla poznania początków i rozwoju myśli technicznej.

Zespół kopalń krzemionkowskich jest bezsprzecznym przykładem racjonalizmu przedsięwzięcia oraz pomnikiem wielkiego wysiłku minionych pokoleń. Jest to również miejsce, w którym w odległej o tysiąclecia przeszłości wyładowała się gigantyczna energia ludzka. W epoce, w której głównym materiałem do wyrobu narzędzi był kamień, szczególnie zaś krzemień, zapewniający przeżycie niezliczonym generacjom Homo sapiens sapiens, dostarczyciele tego surowca oraz wytwórcy narzędzi i broni odegrali w dziejach ludzkości niezwykłą wprost rolę. Los wielu społeczności zależał od pracy nielicznych specjalistów – górników i krzemieniarzy.