Przedmowa wydawczyni
Język inkluzywny
Podziękowania
Wprowadzenie

Rozdział 1: Jak uzyskać certyfikację CNVC?

Informacje ogólne
Etapy procesu certyfikacyjnego

Rozdział 2: Proces certyfikacji i dzielenie się NVC – Twoje intencje

Twoje intencje
I. Ja jako trener NVC
II. Zmiana społeczna
III. Duchowość
IV. Przynależność do społeczności NVC
V. Dzielenie się NVC jako certyfikowana trenerka

Matriks: ścieżki do wolności – narzędzie umożliwiające ocenę własnych umiejętności

Rozdział 3: Decyduję się przystąpić do procesu certyfikacji – co dalej?

Na początku ścieżki
Rekomendacja od osoby certyfikowanej przez CNVC
Wybór asesora
Rejestracja i list intencyjny

Rozdział 4: Wiedza o NVC

Elementy wiedzy o NVC

Definicja, czyli co to jest NVC
: : Perspektywa Kathleen Macferran i Jareda Finkelsteina
: : Perspektywa Marianne Göthlin
: : Perspektywa Roberta Gonzalesa
: : Perspektywa Miki Kashtan
: : Perspektywa zawarta w Matriksie

Model NVC: części i komponenty

Procesy NVC
: : Podział procesów NVC zaproponowany przez Klausa Karstädta
: : Procesy NVC – lista zawarta w CPP

Kluczowe rozróżnienia
: : Krótki opis rozróżnień wg Kathleen Macferran
: : Dodatkowe rozróżnienia od Kathleen Macferran
: : Jak opisywać własne rozumienie rozróżnień kluczowych w portfolio?
: : Podsumowanie procesu uczenia się
: : IIT – Intensywne Międzynarodowe Szkolenie
: : Lista ukończonych szkoleń NVC

Rozdział 5: Życie w duchu NVC

Czym jest życie w duchu NVC i integralność
Stosowanie NVC – kluczowe intencje
Szukanie strategii wspierających życie w duchu NVC
Naturalizacja języka NVC

Prowadzenie dziennika
: : Dziennik – Robert Gonzales
: : Dziennik szakala – Bridget Belgrave
: : Dziennik żyrafy – Bridget Belgrave
: : Dziennik wdzięczności

Feedback, czyli jak postrzega Cię społeczność NVC i bliskie osoby
: : Feedback w ujęciu NVC
: : Jak dawać i przyjmować feedback?
: : Jak zbierać feedback i się z niego uczyć?
: : Od kogo możesz zbierać feedbacki?
: : Ćwiczenie: Jak pracować z feedbackiem w życiu?
: : Przyjmowanie i oferowanie feedbacku
: : Formularz informacji zwrotnej od trenerów i społeczności NVC

Rozdział 6: Dzielenie się NVC

Dlaczego wolimy sformułowanie „dzielenie się NVC” a nie „nauczanie NVC”?
Rozróżnienie: Życie w duchu NVC – Używanie narzędzi NVC – Nauczanie NVC
Certyfikacja trenerska
Uczenie się z doświadczeń
Tworzenie społeczności trenerów i trenerek NVC – założenia, sens, cel
Jak się pokazujesz w świecie jako trener/trenerka empatycznej komunikacji?

Kompetencje trenerskie
I. Życie w duchu NVC a bycie trenerem/trenerką
II. Przygotowania do warsztatów/szkoleń
III. Planowanie struktury szkolenia
IV. Materiały szkoleniowe
V. Zarządzanie procesem grupowym
VI. Realizacja celu szkolenia
VII. Ewaluacja
VIII. Świadomość siebie jako trenerki
Nauczanie oparte na zasadach – budowanie treści szkolenia a zasady NVC
Prowadzenie szkolenia/warsztatów – zestaw wskazówek i pytań do refleksji
Zmiana społeczna
Duchowość NVC na szkoleniach
Pytania i wątpliwości zgłaszane przez osoby uczestniczące w warsztatach NVC
Nawiązywanie kontaktu ze sobą i wychodzenie z reaktywności
Dzielenie się NVC bez certyfikacji
Trenerski kodeks etyczny
Prowadzenie szkoleń i refleksja nad procesem uczenia się
Formularze związane z dzieleniem się NVC
Twoje reakcje i nowe odkrycia
Nagranie wideo dla asesora

Rozdział 7: Zakończenie procesu certyfikacji

Mam zebraną dokumentację i co dalej?
: : Portfolio

Pre-assessment
: : Feedback od społeczności
: : Formy i przebieg pre-assessmentu
: : Przygotowania do pre-assessmentu
: : Po pre-assessmencie

Assessment
: : Logistyka
: : Istota i cel assessmentu
: : Przygotowania do wyjazdu na assessment
: : Świadomość siebie podczas assessmentu
: : Rola społeczności
: : Przebieg assessmentu
: : Struktura assessmentu krok po kroku

Co dalej po assessmencie?

Podsumowanie

Załączniki

A. Lista rekomendowanych książek w języku angielskim
B. Polecane strony internetowe
C. Struktura procesu certyfikacji trenerskiej CNVC
D. Pytania i odpowiedzi dotyczące uzyskania certyfikacji CNVC
E. FAQ – lista często zadawanych pytań przez uczestników i uczestniczki szkoleń lub warsztatów
F. Ćwiczenia polegające na wchodzeniu w rolę – przykładowe tematy scenek

G. Formularze
: : Formularz informacji zwrotnej od trenerów i społeczności NVC
: : Formularz informacji zwrotnej od osoby, która uczestniczyła w warsztatach
: : Dziennik szkoleń

Bibliografia

O autorkach

Wprowadzenie

Idea Porozumienia bez Przemocy³ [Nonviolent Communication] uwiodła nas niemal od razu (Magdę podczas oglądania nagrań wykładów Marshalla B. Rosenberga, autora tej koncepcji, a Martę w trakcie pierwszych warsztatów na temat NVC). Obie – a właściwie każda z osobna, bo poznałyśmy się dopiero później – się w niej zakochałyśmy i stwierdziłyśmy, że jest to droga, którą chcemy podążać.

Szybko odkryłyśmy, że Porozumienie bez Przemocy oznacza nie tylko posługiwanie się na co dzień innym językiem, ale przede wszystkim zmianę podejścia do świata i samej siebie. Zrozumiałyśmy, że chodzi o niepoddawanie się, gdy w relacji robi się trudno, i o zaufanie, że nawiązanie kontaktu jest możliwe, jeśli tylko usłyszymy, co jest ważne dla każdej z osób uczestniczących w interakcji.

NVC dostarcza narzędzi do budowania połączenia – tak ze sobą, jak i z innymi. Żeby jednak cała transformacyjna moc mogła ujrzeć światło dzienne, by zmieniło się nasze życie i relacje – niezbędny jest rozłożony w czasie proces skupiony na zgłębianiu istoty NVC, poznawaniu poszczególnych narzędzi i wykorzystywaniu ich w praktyce.

Na początku własnej drogi wiele byśmy dały za jasne i konkretne wskazówki pokazujące sposób, w jaki można integrować podejście NVC z naszym codziennym życiem. Można bowiem mieć do dyspozycji najwspanialszą na świecie maszynę do szycia, jednak to nie wystarczy, by powstała piękna suknia ślubna. Niezbędna jest znajomość tajników kroju i szycia, a także doświadczenie w dziedzinie krawiectwa – nabywane pod okiem tych, którzy się na tym znają, bo wcześniej już odbyli tę samą wędrówkę.

Podobnie jest w przypadku NVC. Potrzebowałyśmy drogowskazów ułatwiających poruszanie się po wybranej przez nas porozumieniowej ścieżce, zdecydowałyśmy się więc rozpocząć proces certyfikacyjny CNVC. Dziś świętujemy tę decyzję. Uczestnictwo w tym procesie pomogło nam wykształcić postawę, która stanowi fundament koncepcji Marshalla, a także zintegrować wiedzę i budować umiejętności. Mogłyśmy korzystać ze wsparcia społeczności, prosić o wskazówki ludzi, którzy borykali się z podobnymi wątpliwościami czy momentami pełnymi wyzwań, a także cieszyć się własnym rozwojem i obserwować, jak się zmieniamy. Dzięki temu mamy nie tylko najwspanialszą na świecie maszynę do szycia, ale również potrafimy – ze spokojem i zaufaniem (w większości przypadków) – dobrać krój do osoby i uszyć coś kreatywnego i pięknego z zadbaniem o potrzeby obu stron. Teraz chcemy zachęcać innych, by podążali tą ścieżką.

Po latach praktykowania NVC w życiu i dzielenia się nim na warsztatach postanowiłyśmy napisać książkę poświęconą wyzwaniom procesu certyfikacyjnego CNVC. Jest ona skierowana zarówno do osób, które już podjęły decyzję o jego rozpoczęciu, jak i tych, które rozważają taką możliwość. Skorzystają z niej również ci, którzy wcale nie myślą o tym, by uzyskać tytuł trenerski, ale po prostu chcą dowiedzieć się więcej na temat Porozumienia bez Przemocy i zacząć wprowadzać je w swoje życie czy też dzielić się tą koncepcją z innymi w ramach swojego zawodu, na przykład: coacha, trenerki kompetencji miękkich, facylitatora, nauczycielki, szkoleniowca, pedagoga, psycholożki, terapeuty, pracownika HR czy mediatorki sądowej.

Pieczę nad procesem certyfikacyjnym sprawuje Centrum Porozumienia bez Przemocy [Centre for Nonviolent Communication]. W Polsce posługujemy się angielskim skrótem nazwy tej – założonej przez Marshalla B. Rosenberga – organizacji: CNVC (www.cnvc.org)⁴. Jej misją jest troska o integralność NVC, czyli o wierność koncepcji opracowanej przez jej autora, oraz rozwijanie i rozpowszechnianie tej idei. Od chwili śmierci Marshalla (2015 r.) zarówno sama organizacja, jak i kształt procesu certyfikacji podlega przemianom – stoi za nimi intencja uzyskania większej jasności, transparentności, a także spójności z założeniami Porozumienia.

Gdy po raz pierwszy zaczęłyśmy rozważać uzyskanie certyfikatu CNVC, wymienione na stronie internetowej Centrum Porozumienia bez Przemocy kroki niezbędne, by osiągnąć ów cel, wydały nam się bardzo skomplikowane. Pojawiło nam się wiele pytań. Były wśród nich między innymi takie:

:: Od czego zacząć?
:: Jak to w ogóle wygląda?
:: Dlaczego proces trwa nawet kilka lat?
:: Czemu tak długo?
:: Jak wybrać asesorkę, z którą będzie mi po drodze?
:: Skąd mam wiedzieć, że jestem gotowa?
:: Ile to wszystko będzie kosztowało?

Większość odpowiedzi znalazłyśmy w Przewodniku po certyfikacji [Certification Preparation Packet], w skrócie nazywanym CPP⁵. Określa on kryteria certyfikacji, czyli wymagania stojące przed kandydatami i kandydatkami, oraz prezentuje przebieg tej ścieżki, począwszy od pierwszego kroku, jakim są przygotowania do złożenia aplikacji, aż po działania finalne, które obejmują dopełnienie formalności pozwalających oficjalnie używać tytułu certyfikowanego trenera NVC⁶.

Na użytek tej publikacji postanowiłyśmy potraktować CPP jako coś w rodzaju rusztowania – i jednocześnie poszerzyć oraz pogłębić zawarte w nim treści, a także zaproponować różne ćwiczenia i pytania do refleksji. Zdecydowałyśmy się zamieścić opisy niektórych własnych doświadczeń, a także informacje, które zdobyłyśmy w trakcie naszej wędrówki przez ten proces. Chcemy, by osoby polskojęzyczne zyskały możliwość zapoznania się z przebiegiem oraz wymaganiami procesu certyfikacyjnego, ponieważ wierzymy, że to przyczyni się do popularyzacji spuścizny Rosenberga, którą postrzegamy jako potencjalny, niezwykle cenny, wkład w jakość życia każdej istoty ludzkiej. Ufamy, że ta koncepcja przyczynia się do budowania świadomego, wolnego od przemocy i wypełnionego pięknem potrzeb Życia.

Tworząc tę publikację, miałyśmy na względzie udzielenie odpowiedzi na różne pytania – zarówno nasze własne, pojawiające się podczas procesu certyfikacji, jak i te usłyszane przez lata doświadczeń trenerskich od osób zainteresowanych taką formą rozwoju. Mamy nadzieję, że udało nam się wyjaśnić wiele wątpliwości. Jednocześnie zachęcamy każdego, kto będzie czytał tę książkę, do szukania w sobie akceptacji tego, iż wiele pytań może pozostać bez odpowiedzi przez dłuższy czas, w nadziei, że przyjdą wraz z praktyką. Ważne jest także, by pamiętać, że często nie ma tak zwanych „właściwych” odpowiedzi, a są jedynie takie, które rodzą się z żywego momentu, kontekstu, doświadczenia, tego, co ważne. Istnieją również takie pytania, na które odpowiedzieć możesz jedynie Ty sam, Ty sama, jako że jest to Twoja własna i niepowtarzalna podróż.

Wyraźnie chcemy podkreślić, że zdobycie certyfikatu CNVC nie jest konieczne, by dzielić się Porozumieniem z innymi ludźmi. Jeśli chcesz – zawsze możesz mówić o tym, co już wiesz i umiesz. Ważne jest jednak, by robiąc to, posługiwać się nazwą, która nie została oficjalnie zastrzeżona⁷. Przyznany przez Centrum Porozumienia bez Przemocy certyfikat to zewnętrzna oznaka jakości integracji świadomości NVC. Zapewnia on przynależność do światowej społeczności trenerskiej oraz poszerza możliwości współpracy i rozwoju.

Zachęcamy każdego, kto zastanawia się nad rozpoczęciem procesu certyfikacyjnego CNVC, by podczas lektury tej książki jak najczęściej kontaktował się ze swoim wnętrzem i sprawdzał, jaka intencja stoi za pomysłem podjęcia tego procesu. Ponieważ wierzymy, że człowiek najlepiej się uczy poprzez doświadczanie, nadałyśmy tej publikacji formę zeszytu ćwiczeń – zależy nam, by stała się ona dla Ciebie rzeczywistym wsparciem i towarzyszyła Ci podczas procesu zgłębiania NVC, niezależnie od tego, czy wybierzesz wędrowanie po ścieżce certyfikacyjnej, czy nie.

Struktura tej książki opiera się na linearnym przebiegu procesu certyfikacyjnego i jego poszczególnych krokach, ponieważ taka forma eksplorowania poszczególnych obszarów NVC: wiedzy, integracji w życiu oraz nauczania, wydaje nam się najlepsza. Możesz korzystać z niej w pracy indywidualnej, jak i w grupach praktykujących. Dołączyłyśmy przykłady zachęcające do rozważań oraz pytania, które pokierują Cię w stronę głębszej świadomości NVC.

Zapraszamy Cię do smakowania wszystkich treści zawartych w tej książce. Ufamy, że przyczynią się one do Twojego głębszego zrozumienia idei NVC i do lepszego jej zintegrowania, na czym bez wątpienia skorzysta środowisko, w którym żyjesz i działasz.

Życzymy Ci powodzenia na Twojej ścieżce ;-)

Marta Kułaga www.leance.org

Magdalena Malinowska-Berggren www.empathicway.pl

Przypisy:

³ Porozumienie bez Przemocy (PbP), czyli Nonviolent Communication (NVC), zwane również „językiem serca” albo „komunikacją empatyczną”, to skonceptualizowany przez Marshalla B. Rosenberga sposób na życie pełne życzliwości i szacunku zarówno dla własnych, jak i cudzych uczuć oraz potrzeb, który opiera się na dialogu i wzajemnym uwzględnianiu, co prowadzi do lepszego porozumiewania się i pokojowego rozwiązywania konfliktów. W książce będziemy posługiwać się pełnym polskim brzmieniem nazwy idei Rosenberga oraz angielskim skrótem. Wszystkie przypisy powstały we współpracy autorek z redaktorką

⁴ Center for Nonviolent Communication (CNVC) to globalna organizacja, która m.in. ma na celu kultywowanie i szerzenie idei Marshalla Rosenberga poprzez kształcenie trenerek i trenerów Porozumienia bez Przemocy oraz organizowanie wydarzeń skupiających społeczność NVC.

⁵ CPP w języku angielskim jest dostępny tutaj: www.bit.ly/41ghImF [dostęp: 26.01.2023]. Na stronieinternetowej CNVC znajdują się również inne wersje językowe: niemiecka, hiszpańska, włoska, holenderska i chińska.

⁶ W języku angielskim osoba, która z sukcesem kończy proces certyfikacyjny nosi miano: CNVC Certified Trainer. W języku polskim rozpowszechniło się sformułowanie: certyfikowany trener NVC / certyfikowana trenerka NVC, którego również my będziemy używać. 

⁷ Tu znajdziesz informacje na temat zastrzeżonych nazw: www.cnvc.org/guidelines [dostęp: 26.01.2023].

Rozdział 1: Jak uzyskać certyfikację CNVC?

Informacje ogólne

Proces, który prowadzi do nadania przez Centrum Porozumienia bez Przemocy tytułu certyfikowanej trenerki NVC, trwa – od momentu rejestracji w internetowej bazie CNVC do chwili wydania oficjalnego komunikatu, że dany człowiek pomyślnie przeszedł przez wszystkie jego wymogi – przynajmniej trzy lata, a czasem więcej.

Kamieniem milowym w procesie certyfikacyjnym jest udział w assessmencie i jego wynik. Ze względu na rozpowszechnienie angielskiego słowa assessment w polskim środowisku NVC, będziemy go używać również w tej książce, poddając je polskiej deklinacji. W dosłownym tłumaczeniu oznacza ono: „ocena, oszacowanie, wycena”. W anglojęzycznych słownikach pojawia się definicja¹ mówiąca, że assessment to rodzaj procesu, który ma na celu sprawdzenie i oszacowanie czyjejś wiedzy, zdolności, umiejętności itp. W przypadku procesu certyfikacyjnego NVC chodzi o sprawdzenie i oszacowanie wszystkich tych obszarów w odniesieniu do koncepcji opracowanej przez Rosenberga. Pieczę nad całością procesu sprawują osoby, które kiedyś również stąpały po tej ścieżce i znają jej przebieg z własnego doświadczenia – wzbogaconego o kolejną wędrówkę, prowadzącą do uzyskania tytułu asesora bądź asesorki CNVC. Ich zadaniem jest obserwowanie kandydatów i kandydatek ubiegających się o oficjalny tytuł trenerski pod kątem stopnia zintegrowania postawy NVC i nabycia kompetencji do dzielenia się ideą Marshalla w sposób, który jest spójny z kryteriami CNVC.

Etapy procesu certyfikacyjnego

Cały proces składa się z sześciu etapów, podzielonych na pomniejsze kroki:

1) przygotowania do dokonania rejestracji w bazie CNVC;
2) wpisanie do rejestru kandydatek;
3) przygotowania do assessmentu (m.in. tworzenie portfolio);
4) pre-assessment;
5) assessment;
6) certyfikacja (rejestracja nowego trenera w bazie CNVC).

Pierwsze dwa etapy obejmują zwykle następujące kroki:
:: uzyskanie rekomendacji od osoby, która już posiada certyfikat CNVC;
:: napisanie listu intencyjnego do asesora;
:: poczynienie uzgodnień z asesorką;
:: dokonanie wpłaty na konto asesora;
:: wysłanie zgłoszenia przez asesorkę na Twój temat do CNVC;
:: otrzymanie informacji o tym, że został dokonany wpis rejestrujący Cię jako osobę kandydującą do udziału w procesie certyfikacji.

Warto również zapoznać się z treściami zawartymi na stronie internetowej polskiej społeczności trenerskiej CNVC (www.trenerzynvc.pl). Szczególnie zachęcamy Cię do:
:: przeczytania listu adresowanego do osób kandydujących do udziału w procesie certyfikacyjnym: www.bit.ly/3lOkYFM;
:: wypełnienia ankiety: www.bit.ly/3xyPHcD.

Kolejny, trzeci etap, stanowi większe wyzwanie i zazwyczaj trwa najdłużej. Chodzi w nim o to, by dać sobie czas na zapoznanie się z ideą Marshalla, wchłonąć ją w siebie i jak najlepiej się przygotować do assessmentu. Odzwierciedleniem przebiegu Twojego procesu integrowania NVC jest portfolio. Wiele osób postrzega ten aspekt uzyskiwania certyfikacji jako trudny i czasochłonny, a także wymagający systematyczności oraz „konieczności dokumentowania” własnych odkryć, doświadczeń i przeżyć.

Przygotowanie portfolio stanie się łatwiejsze, jeśli spojrzysz na nie z innej perspektywy – potraktujesz je jako zbiór swoich skarbów. Praca nad portfolio pomaga się zatrzymać, by utrwalić to, czego właśnie doświad czasz. Daje większe zrozumienie, pogłębia jasność i poziom zintegrowania tego, czym jest NVC dla Ciebie, oraz tego, jak idea Marshalla Rosenberga transformuje Twoje życie. To Ty decydujesz, co chcesz w nim zawrzeć, jest ono Twoim dziełem. Możesz dodać zdjęcia, grafiki, wiersze czy jakieś inne materiały – to, co jest dla Ciebie ważne i czym chcesz się podzielić. Może się w nim znaleźć wszystko to, co daje Ci poczucie sensu, energię i radość. Przygotowując je, tworzysz krok po kroku własną skrzynię ze skarbami, które będą ubogacały zarówno Twoje życie, jak i życie innych ludzi.

W tej publikacji znajdziesz informacje na temat trzech najistotniejszych elementów portfolio:

:: wiedzy na temat NVC,
:: życia w duchu NVC,
:: dzielenia się NVC z innymi ludźmi.

Z własnego doświadczenia wiemy, że warto opracować wieloaspektowy plan działań związanych z przygotowywaniem portfolio. Zachęcamy Cię do przemyślenia tej kwestii i spisania wniosków, pomogą Ci w tym poniżej zamieszczone pytania.

Pytania do refleksji:

1) Do kiedy chcesz zakończyć prace nad poszczególnymi etapami procesu certyfikacji?
2) Jakie przewidujesz przeszkody oraz jak chcesz się z nimi zmierzyć?
3) Kogo możesz poprosić o wsparcie?
4) Jak chcesz pracować: samodzielnie czy w grupie, spontanicznie czy według planu?
5) Co może wesprzeć możliwość polegania na sobie?
6) Jak znajdziesz czas i energię?

Przypisy:

¹ Zobacz: www.dictionary.cambridge.org/pl/dictionary/english/assessment [dostęp: 26.01.2023].