Metody naturalne, hipnoza, bioenergoterapia

Rozdział książki "Biohipnoterapia" Zenona Waldemara Dudka

Wzrastająca popularność naturalnych metod leczenia, bioenergoterapii, hipnozy i metod pokrewnych jest znamieniem czasów współczesnych. Wiele kierunków psychoterapii wprowadza do swego repertuaru oryginalne metody oddziaływania na ciało i „podświadomość” (termin określający to, czego sobie nie uświadamiamy), których celem jest zmiana nawyków, postaw i myślenia. Należą do nich tak różnorodne techniki, jak opracowana przez Miltona Ericksona autohipnoza, trening autogenny Schultza, bioenergetyka Lowena, psychoterapia ukierunkowana na proces Mindella, techniki psychoterapii wykorzystujące metafory i wizualizacje, neurolingwistyczne programowanie (NLP) oraz takie techniki niekonwencjonalne, jak metoda da Silvy, BSM, regresing, rebirthing (joga oddechowa) czy transcendentalna medytacja. 

Techniki te z jednej strony w mniejszym lub większym stopniu nawiązują do starożytnych lub orientalnych sposobów „oczyszczania” umysłu (uzdrawiania „duszy”), a z drugiej korzystają z doświadczeń współczesnej psychologii i psychoanalizy. Pomoc polega tu m.in. na uwalnianiu zablokowanych obszarów energii fizycznej i psychicznej oraz ich wykorzystaniu w procesie terapeutycznej zmiany (taki proces oczyszczania psychiki i nieświadomości z niekorzystnych, zakłócających naleciałości – tzw. kompleksów emocjonalnych – w psychoterapii określa się terminem katharsis). 

W wymienionych technikach „terapeuta” odgrywa różne role w stosunku do pacjenta; czynną lub bierną, oddziałuje pośrednio (gesty, wyobraźnia, symbole) lub bezpośrednio (dotyk, masaż), wpływa silniej na psychikę (emocje, skojarzenia) lub ciało (usuwa „bloki energetyczne”, skurcze mięśni itp.). Dla uzyskania pozytywnego efektu wykorzystuje zmiany w świadomości i nieświadomości osoby zgłaszającej się po pomoc. 

Początki nowożytnej hipnozy

Terapia metodą hipnozy ma wiele źródeł. Jednym z nich jest teoria magnetyzmu rozwinięta w XVIII wieku przez Mesmera, który zakładał, że w ciele człowieka istnieje fluid magnetyczny, a jego przepływ w organizmie może zostać uregulowany przez oddziaływanie „magnetyzera” na ciało pacjenta. Fluid był przekazywany za pomocą rąk, metalowych prętów, żelaznych opiłków. W okresie największej popularności seanse magnetyczne Mesmera miały charakter specjalnie przygotowanych sesji grupowych. 

Termin „hipnoza” wprowadził lekarz brytyjski James Braid w 1843 r. Nazwa ta sugerowała związek hipnozy ze snem, usypianiem (Hypnos to grecki bóg snu). Badania psychologicznego aspektu hipnozy wiążą się z pracami Pierre’a Janeta oraz Josepha Breuera, przyjaciela twórcy psychoanalizy – Zygmunta Freuda. Również Freud stosował początkowo hipnotyczną metodę Breuera, ale z czasem porzucił ją na rzecz własnejmetody swobodnych skojarzeń, analizy snów itp. 

W Polsce hipnozą zajmują się nieliczni psychologowie i psychiatrzy, m.in. Lechosław Gapik (Poznań) i Jerzy Aleksandrowicz (Kraków). Działalność terapeutyczną opartą na hipnozie prowadzi prof. Maria Szulc, z wykształcenia biochemik, stosująca wobec osób uzależnionych własną technikę tzw. psychostymulacji (hipnoza w stanie czuwania). Metody hipnozy i tzw. autohipnozy rozwijają w Polsce także kontynuatorzy metody Miltona Eriksona. 

Oddziaływanie hipnozy

Głównym efektem oddziaływania hipnozy na psychikę jest tzw. indukcja hipnotyczna, która pod wpływem sugestii zmienia stan świadomości, sposób percepcji, a także odczuwanie ciała. Indukcji hipnotycznej towarzyszą takie zjawiska, jak odprężenie psychiczne i relaksacja fizyczna, stymulacja energetyczna różnych obszarów ciała i ośrodków mózgu, efekt autosugestii i in. 

Oddziaływanie hipnozy, sugestii i autosugestii wykorzystywane jest dla różnego rodzaju celów terapeutycznych i pozaleczniczych, m.in. w terapii osób uzależnionych, znerwicowanych, w przygotowaniu przedoperacyjnym, treningu sportowców. 

Można wyróżnić trzy kierunki oddziaływania naturalnych metod terapii związanych z hipnozą. 
Są to: 

• bioenergoterapia – czyli oddziaływanie na struktury („kanały”) energetyczne, przepływ „energii” przez ciało (ten kierunek pochodzi od Mesmera); 
• hipnoza – oddziaływanie poprzez wywołanie transu (snu) hipnotycznego i podporządkowanie woli pacjenta terapeucie (pierwotna metoda odblokowywania nieświadomości stosowana przez Breuera i Freuda); 
• autohipnoza – zmiana stanu psychiki przez świadomy wpływ na siebie samego, zmiana nastawienia własnej nieświadomości (niektóre metody opracowane przez M. Eriksona). 

Oddziaływanie hipnozy, autohipnozy i bioenergoterapii wykorzystywane dla celów terapeutycznych (np. wobec osób uzależnionych) jest skierowane w różnym stopniu na funkcje organizmu i psychiki człowieka. Zmianom podlegają: 

• aktywność ośrodków mózgowych (dostarczenie szczególnych doznań w stanie hipnozy, zmiana postrzegania siebie, wyłączenie lub zmiana odbioru bodźców płynących z ciała i otoczenia, bioenergetyczne oddziaływanie na układ nerwowy, blokowanie struktur mózgowych odpowiedzialnych za powstawanie bodźca warunkowego); 
• świadomość (uznanie faktu uzależnienia pomaga w podjęciu przemyślanej decyzji o leczeniu z uzależnienia, decyzja jest aktem świadomym, hipnoza może odbywać się w stanie przytomności, tzn. czuwania); 
• nieświadomość (przestrojenie nieświadomych nawyków i nastawień pod wpływem sugestii hipnotycznej lub autosugestii); 
• fizjologiczne funkcje ciała (relaksacja hipnotyczna, wpływ bioenergetyczny, reakcje psychofizjologiczne). 

Powyższe elementy oddziaływań spotykamy w specjalnej metodzie pomocy osobom uzależnionym opracowanej przez Michaiła Połykowskiego (zostanie ona omówiona szerzej jako metoda bioenergetyczna z elementami hipnozy w stanie czuwania).