Do książki "Bierność społeczna" red. Alicja Keplinger

 

W opinii psychologa Wiesława Łukaszewskiego (2007)* prawie połowa ludzi na pytanie, jaka sytuacja lub jaki stan rzeczy czyni ich szczęśliwymi, odpowiada: „nicnierobienie”. Gloryfikacja nicnierobienia staje się synonimem tzw. świętego spokoju. Wiadomo jednak, że najświętszy ze wszystkich świętych, czyli święty spokój, szybko staje się cierpieniem. Powiązać to można z pewną panującą zasadą: aby odpoczywać, trzeba się najpierw zmęczyć, aby być aktywnym, trzeba najpierw odpocząć. Skuteczne działanie i funkcjonowanie jednostki wymaga zarówno aktywności, działania, jak i wypoczynku, wyciszenia się od aktywności. Zresztą, czy nie jest tak, że wypoczynek to jedna z pożądanych form aktywności? Każda forma aktywności niesie za sobą pewne określone konsekwencje. Jeżeli któraś z form zaczyna dominować nad pozostałymi, wówczas mogą się pojawiać jakieś zauważalne dysproporcje w zachowaniu jednostki.

Przedstawiciel oświecenia, twórca i jeden z najwybitniejszych przedstawicieli niemieckiej aforystyki, Georg Christoph Lichtenberg (1970)** stwierdził kiedyś, że człowiek, im jest bardziej aktywny, tym więcej popełnia błędów nie do naprawienia (tzn. postępuje niezgodnie z naszymi oczekiwaniami). Wydaje się, że zbliżona do cytowanej myśli Lichtenberga, potoczna opinia, głosząca, że tylko ten nie popełnia błędów, kto nic nie robi, może stać się usprawiedliwieniem i dla aktywności, i dla bierności zarazem. Usprawiedliwienie jest potrzebne zwłaszcza wówczas, gdy pojawia się problem nieadekwatnej do wymagań sytuacji aktywności albo wręcz bierności. Fenomen bierności jest wciąż niedookreślony, bo złożony, wieloaspektowy, ewoluujący pod wpływem zmiennych psychologicznych, społeczno-ekonomicznych i kulturowych. Zastanawiać się można, czy ten złożony, społecznie drażliwy i uciążliwy problem rzeczywiście dotyczy nas, Polaków, i w jakich postaciach czy obliczach przejawia się w naszej codzienności.

Na niniejszy tom składa się 29 tekstów podejmujących problematykę bierności ujmowaną w kontekstach: psychologicznym, klinicznym i społeczno-ekonomicznym. Rozmaite oblicza bierności prezentowane są w nim w ujęciu interdyscyplinarnym. Autorzy zamieszczonych opracowań są przedstawicielami różnych zawodów (psycholodzy, antropolodzy, pedagodzy, socjolodzy, ekonomiści, dziennikarz) i środowisk naukowo-badawczych. Wśród nich nie brakuje także praktyków, którzy będąc wrażliwi i zawodowo dociekliwi, dostrzegają znaczącą rangę problematyki bierności, przejawianej i spostrzeganej najczęściej w codziennym życiu w kontekstach negatywnych i negatywnie konotowanych.

Pozostaje mieć nadzieję, że prezentowana książka, opisująca różnorodne oblicza bierności, będzie stanowiła inspirację dla refleksji nad znaczeniem, istotą, genezą i funkcjami bierności w życiu codziennym współczesnego człowieka. Być może tak wzbudzona refleksja będzie też tzw. kołem napędowym działań podejmowanych przez praktyków i teoretyków, zastanawiających się nad skutecznymi sposobami radzenia sobie z biernością przejawianą powszechnie.